جشن آذرگان، یکی شدن روز و ماه

جشن آذرگان در نهمین روز از ماه آذر برگزار می شود که در این روز در گاهشمار زرتشتی نام روز و ماه یکی می شود، یعنی روز آذر در ماه آذر و به همین دلیل جشن آذرگان در آیین باستانی هر ساله با شوق و شور زیادی برگزار می شده است. جشن های زرتشتی و باستانی دلایل بسیار جذابی داشته اند و بسیار حیف است که این جشن ها به دست فراموشی سپرده شده است و دیگر مردم نه از این جشن ها اطلاعی دارند و نه آنها را پاس می دارند.

دلیل برگزاری جشن آذرگان

مانند دیگر جشن های ایرانی اصیل جشن اذرگان هم دلیل زیبایی برای برگزاری داشته است و فرخندگی هم نامی روز و ماه به نام ایزد آذر و بزرگداشت جایگاه آن دراندیشه ایرانیان دلیل برگزاری جشن آذرگان است.

جایگاه آذر در فرهنگ ایران

ماه های سال در فرهنگ اوستایی جایگاه والایی داشته اند و هر ماه جشنی برگزار می شده است تا از ایزد برای اتفاقات طبیعی و نعمت ها شکرگزاری شود. آذر در اوستا « آتَر/ آتَرش» و در پهلوی « آتُر / آتَخش » و در فارسی امروز « آذر / آتش »است. آذر، ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزداست برای همین گاه او را در شمار امشاسپندان آورده اند. در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی ستودنی است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می بخشد پس « سوی پرستش » اهورا مزداست و آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است که در ستایش آذر اهورایی برگزار می شود.

ایزد آذر در متن‌های کهن

در بسیاری از متون کهن از آذر اهورایی یاد شده و جایگاه او ستوده شده است. برای نمونه در « یسنا، هات 62 » از آذر اهورایی با صفاتی چون « برازنده ستایش و نیایش » ، « گشایش بخش » و « پناه بخش » یاد شده است و از او شادکامی، زندگی دراز، آسایش همگانی، کامروایی و روشنایی خواستار شده اند. همچنین در « آتش نیایش » در ستایش آذر اهورایی آمده است: « درود بر تو ای آتش! ای برترین آفریده سزاوار ستایش اهورا مزدا ... به تو ای آتش! ای پرتو اهورامزدا !

خشنودی و ستایش آفریدگار و آفریدگانش برساد ! افروخته باش در این خانه ! پیوسته افروخته باش در این خانه! فروزان باش در این خانه ! تا دیر زمان افزاینده باش در این خانه! به من ارزانی ده ای آتش! ای پرتو اهورامزدا ! آسایش آسان! پناه آسان ! آسایش فراوان! فرزانگی، افزونی، شیوایی زبان و هوشیاری روان و پس از آن خرد بزرگ و نیک و بی زیان و پس از آن دلیری مردانه، استواری، هوشیاری و بیداری، فرزندان برومند و کاردان، کشورداری و انجمن آرا، بالنده، نیک کردار، آزادی بخش و جوانمرد، که خانه مرا و ده مرا و شهر مرا و کشور مرا آباد سازند و انجمن برادری کشورها و همبستگی جهانی را فروغ بخشند... »

آیین‌های جشن آذرگان

نیاکانمان آذرگان را روزی خجسته می دانستند و در خانه‌ها و بام‌ها آتش می افروختند. آتش در دین زرتشت مقدس است و در تقریبا در تمامی ماه های سال و جشن ها برپایی آتش وجود داشته است.ابوریحان بیرونی در « آثارالباقیه » دربارهٔ جشن آذرگان نوشته است:« روز نهم آذر، عیدی است که به مناسبت توافق دو نام " آذرجشن" می گویند و در این روز به افروختن آتش نیازمند است و این روز جشن آتش است و به نام فرشته ای که به همه آتش‌ها موکل است نامیده شده. زرتشت امر کرده در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمایند».

نیاکانمان آذرگان را روزی خجسته می دانستند و در خانه‌ها و بام‌ها آتش افروخته و آن روز را با شادی و شادمانی و خواندن نیایش‌ها و گستردن سفره آیینی با خوراکی‌های گوناگون در آتشکده‌ها که آذین بندی شده بودند، جشن می گرفتند. به هنگام جشن، بر آتش چوب‌های خوش سوز و خوش بو می نهادند و آنگاه به مناسبت آغاز سرما، از آتش فروزان در آتشگاه، هر کس اخگری به خانه برده و آن آتش تا پایان زمستان در خانه‌ها فروزان بود و نمی گذاشتند خاموش شود و آن را نیک فرجام و فرخنده می دانستند. یکی از نیایش هایی که در آذر روز هرماه و از جمله در آذر روز از آذرماه خوانده می‌شود « آتش نیایش » نام دارد که پنجمین نیایش از پنج نیایش « خرده اوستا » است.

آیین‌های جشن آذرگان در حال حاضر

جشن آذرگان این روزها در شهرهای کرمان، یزد، شیراز، تهران و... از طرف زرتشتیان و با شرکت این گروه از اقلیت‌های مذهبی در مراکز دینی خودشان برگزار می‌شود. خواندن بخش‌هایی از اوستا توسط موبد، بخش همیشگی این آیین به شمار می‌رود. این جشن ها یا به کلی به دست فراموشی سپرده شده است و یا توسط عده معدودی از مردم برگزار می شود. اصولا در ایران امروز دلایل برای غم و ناراحتی بسیار بیشتر از خوشحالی و برپایی جشن است. امیدواریم نور به این سرزمین بتابد و بدی از بین برود و مردم در خوشی و آرامش زندگی کنند.